Hoe Swarm begon

De allereerste openbare Swarm Rehearsal vond plaats tijdens de Covid-19-pandemie in het Westerpark in Amsterdam. Op dat moment was het verboden om met meer dan twee personen buiten samen te komen, terwijl het nog wel legaal was om met honderden mensen naast elkaar te winkelen.

Op 6 augustus 2020 waarschuwde premier Rutte: " Als te veel mensen zich niet aan de regels houden, zitten we binnenkort allemaal weer binnen en vormen jullie een gevaar voor jullie ouders, grootouders en iedereen om jullie heen die kwetsbaar is voor het virus."

Deze framing van “er is geen alternatief”, die door bijna alle politici werd ondersteund, liet weinig ruimte voor kritiek. Bezorgdheid over politieoptreden, isolatie, ongelijkheid, huisvesting of huiselijk geweld werd vaak terzijde geschoven en sociale alternatieven – zoals kleinere klassen – werden genegeerd. Degenen die vraagtekens plaatsten bij de maatregelen werden al snel bestempeld als complottheoretici of gelijkgesteld aan extreemrechts.

Zoals Naomi Klein later opmerkte, deed links weinig om deze versmalling van het debat aan te vechten of aan te dringen op meer humane oplossingen in plaats van strenge regels. In plaats daarvan bleven veel belangrijke strijdpunten – van de bescherming van werkers tot het eisen van vaccinatiegelijkheid – onderbelicht.

Swarm Rehearsal koos voor een andere weg: in plaats van sociale afstand te nemen, onderzochten we fysieke afstand en creëerden we nieuwe vormen van sociale nabijheid. Destijds gaf de term ‘repetitie’ ons een wettelijke basis, aangezien repetities met maximaal 100 personen in de open lucht waren toegestaan. We verzamelden brieven van culturele instellingen die dit bevestigden, hoewel de meeste politieagenten die we tegenkwamen niets wisten van deze uitzondering en er ook niets om gaven.

Vanaf dat moment zijn we gaan experimenteren met hoe we ons in de openbare ruimte konden bewegen en verzamelen zonder te worden tegengehouden. Tijdens de eerste repetitie hielden de swarmers vijf meter afstand van elkaar – veel meer dan de officiële 1,5 meter. Door de afstand te overdrijven, maakten we onze gezondheidsmaatregelen “van mijlenver” zichtbaar, ook voor de politie.

Vanaf de eerste repetities ontstonden er nieuwe samenwerkingen. Failed Architecture nodigde Swarm uit om twee ‘Situations’ op te voeren in de Red Light District van Amsterdam, een van de strengst gecontroleerde wijken van de stad. De tweede repetitie daar werd binnen tien minuten door de politie beëindigd. Deze interventies leidden tot een debat over controle en openbare ruimte (luister hier naar de FA-podcast), dat later weerklank vond in René Boers' boek 'Smooth City'.

Er kwamen nieuwe stemmen bij het Swarm-team: danser Simomo Boujarra, sociaal ontwerper Ro Perez Gayo en beeldend kunstenaar Tools for Action. Beweging werd dans en repetities veranderden in een mobiele rave die zich door de straten slingerde.

Onze eerste raev-repetitie was in Tussendijken. Van daaruit dansten we zes weken lang twee keer per week, elke keer in een nieuw deel van de stad: kernrepetities op woensdag, open swarms op vrijdag.

Wat we hebben geleerd

- Als zwerm hebben we geleerd hoe we ons verblijf in de openbare ruimte kunnen verlengen.

- We blijven in beweging – weg zijn voordat een klacht de politie op de been brengt.

- We passen het volume aan – bijvoorbeeld door de muziek zachter te zetten in een woonwijk 's nachts, wanneer we langs straatmuzikanten of gebedshuizen komen.

We maken ruimte voor voorbijgangers, zodat ze kunnen meedoen of erlangs kunnen lopen.

De sluiting van de Wallen heeft ons nog iets anders geleerd: de noodzaak van duidelijke strategieën met de politie. Omringd door agenten escaleerde de situatie, totdat we deze de-escaleerden door te vertrekken. Vanaf dat moment hebben we instructies toegevoegd aan de inleidende tekst:

- Als de politie je benadert, zeg dan alleen: “Ik neem deel aan een repetitie. Voor meer informatie: Vraag het aan Floor.”

- Een signaal wanneer de politie in de buurt is.

- Laat de contactpersoon spreken – nooit de deelnemers.

De rol van contactpersoon ontwikkelde zich als een combinatie van strategie en performance – soms hield hij agenten lang genoeg aan de praat zodat de zwerm zich elders kon voortbewegen.

Toen kwam Reda, DJ Cheb Runner, met muziek die de zwerm transformeerde. Hij draaide voor de straat en veranderde de technologie: van een afspeellijst op onze telefoons naar een naadloze flow met tablet en Traktor-app.

Na verloop van tijd gingen Swarm en Tools for Action hun eigen weg. Hun opblaasbare lichten maakten plaats voor nieuwe uitvindingen – luidsprekertassen, kronen, vlaggen en bubbels – een veranderende toolkit voor collectief dansen in de openbare ruimte.

Swarm en Raev Rehearsal creëerden een ‘tussenruimte’: een tijdelijke ontmoetingsplaats waar mensen samen konden komen en dansen. De kerngroep bestond uit jonge, voornamelijk queer mensen die vaak nieuw waren in de stad. Het project doorbrak het isolement dat velen op dat moment voelden en bood zowel deelnemers als voorbijgangers de kans om samen op straat aanwezig te zijn.

Tijdens het proces kozen sommigen ervoor om zich niet te laten vaccineren, terwijl anderen ervoor kozen om zich wel te laten vaccineren. Raev Rehearsal bood een ruimte waar dergelijke verschillen er niet toe deden. Waar andere ruimtes een strijdtoneel werden van pro- en anti-vaccinatieargumenten, bevorderden onze repetities de verbondenheid door middel van gezamenlijke beweging. De gesprekken achteraf waren milder, gevormd door het feit dat we urenlang samen op straat hadden gedanst – bezweet, open en bereid om te luisteren.